DUYGUSAL VE SOSYAL GELİŞİMİ

ÇOCUKLARDAKİ DUYGUSAL VE SOSYAL GELİŞİMİ DESTEKLEYİCİ ETKİNLİKLER

SOSYAL VE DUYGUSAL GELİŞİMİ DESTEKLEYEBİLMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ?

Kendisine ait özellikleri tanıması için,  Çocuğunuzun adı, soyadı ve yaşı gibi kimlik bilgilerini; cinsiyeti, ten rengi, saç rengi, boyu, göz rengi gibi fiziksel özelliklerini; ilgi ve tercihleri gibi duyuşsal özelliklerini ifade edebilmeleri için sohbetlerinize dâhil edebilirsiniz.

 Ailesiyle ilgili özellikleri tanıması için,  Anne ve babasının adını, soyadını, mesleğini vb. öğretebilir, soy ağacı çalışmaları yapabilirsiniz.  Unutmayın, somut işlem döneminde olan çocuklarınız yaparak, yaşayarak, görerek çok daha iyi öğrenirler. Anne ve babasının saç rengi, boyu, göz rengi gibi fiziksel özelliklerini, farklılık benzerlikleri bulabilirsiniz. Teyze ve amca gibi yakın akrabalarının isimlerini soy ağacınızı büyütürken ekleyebilirsiniz. Telefon numarasını ve evinizin adresini yaşına uygun olduğu kadarıyla öğretebilirsiniz.

Kendini yaratıcı yollarla ifade edebilmesi için, Duygu, düşünce ve hayallerini özgün yollarla ifade etmesi için, sohbetlerinizde yer verebilirsiniz.  Çocukların özgün özellikler taşıyan ürün oluşturması; duygularını, düşüncelerini ve hayallerini tamamen kendine özgü bir biçimde çalışmasına yansıtıp, yaratıcılığını kullanarak ürününü diğerlerininkinden farklı kılması için, drama, oyun, dans, resim, müzik, şiir, öykü gibi yollarla gösterebilecekleri etkinlikler planlayabilirsiniz. Örneğin, resim veya heykel galerileri, müzeler, tarihî yerler ve binalar ziyaret edebilir, bir ressam veya hasır dokuma ustası atölyesini ziyaret edebilirsiniz. Bunun yanı sıra müzik dinletilerine gitmek, doğal alanlara geziler düzenlemek gibi yaşantılara da yer verebilirsiniz.

Bir olay veya durumla ilgili olarak başkalarının duygularını açıklaması için, Çocukta empati duygusunun gelişiminin temelini oluşturur. Çocuklar başkalarının duygularını jest ve mimiklerle gösterebileceği gibi, sözel olarak da ifade edebilirler. Bu beceri için, hikâye, film, sokakta olan her hangi bir durumu birlikte değerlendirebilirsiniz. Sesli düşünüyormuşsunuz gibi dile getirerek model olabilirsiniz. Örneğin, çocuk markette ağlıyor. Acaba çocuk neden ağlıyor, canı acıyorsa , üzgünse ağlar, acaba şuan neden ağlıyor? Babası nasıl hissediyor, hmm sanırım kızmış ... Başka bir film karesinde, aa a ablası ne kadar da şaşırdı, ilk kez mi böyle bir sürpriz yaptı... Sanırım annesine çok bağırdı için annesi kendini değersiz ve üzgün hissediyor...  gibi model çalışmalar yapabilirsiniz.

 Bir olay veya durumla ilgili olumlu/olumsuz duygularını uygun yollarla göstermesi için, Çocuğun yaşadığı bir olay veya durum karşısında duygularını uygun yollarla ifade etmesi beklenmektedir. Çocuğun mutlu, mutsuz, heyecanlı, kızgın, şaşkın gibi değişik duygularını ifade etmesi için uygun ortamlar oluşturabilirsiniz. Bu duyguların hepsinin normal olduğu çocuğa ifade etmeli ve duygularını bastırmak yerine kendisine ve çevresine zarar vermeyecek şekilde kontrol etmeyi öğrenmesi için destekleyebilirsiniz. Çocukların duyguları tanıması; ifade etme becerisi ile öfke kontrolü, sınır belirleme ve hayır becerisi çalışmalarının temelini oluşturan çalışmalardır. Aynı zamanda sosyal kabul için de önemli kriterlerdendir. Bizler de duygusal açıdan ve ifade ederken daha tutarlı bireylerle yakınlık kurarız değil mi ? Çocuklar da öyle. Birden öfkelenen, zarar veren, küsen konuşmayan çocuktan uzaklaşma eğilimleri daha fazladır, tıpkı biz yetişkinler gibi.

 Kendisinin ve başkalarının haklarını koruması için, Çocuk Hakları Sözleşmesi temelinde çeşitli etkinliklerle çocuklarda farkındalık oluşturulmaya çalışabilirsiniz.  Bütün etkinliklerde hak temelli bir uygulama yapılmaya dikkat etmelisiniz. Hem kendi hakkınıza hem de çocuğunuzun J Oyunlarda sizin de kazanma hakkınız var unutmayın J Böylece çocuğunuza kazananı tebrik etme, kaybetme karşısında göstereceği tutumu öğretmek için fırsat vermiş olursunuz. Bu konu ile ilgili çocukların düzeylerine uygun kitaplar okuyabilir, görseller inceleyebilirsiniz.

 Bir işi veya görevi başarmak için kendini güdülemesi için,  Bu konuda beklentimiz nedir? Yetişkin yönlendirmesi olmadan bir işe başlaması, başladığı işi zamanında bitirmek için çaba göstermesi değil mi? Bu beceriyi kazandırmak için neler yapabilirsiniz? Çocuğun herhangi bir yetişkin müdahalesi olmaksızın tamamen kendi özgür iradesiyle bir işe başlaması ve o işi bitirmesi için gerekli ortamın düzenlenmesi gerekmektedir. Çocuk kendine uygun ortam ve materyal sağlandığı ve uygun davranışlarla karşılaştığı sürece bir işi sürdürme ve tamamlama çabası gösterecektir. Tabi ki ilk kez yapacağı işlerde model olarak birlikte yapmaya başlıyoruz. Ancak adım adım geri çekilerek, gelişimine uygun yeterlilik kazanması için fırsat tanımalıyız.

Farklılıklara saygı göstermesi için, Çocuklarınızın bireysel, sosyal ve kültürel farklılıkları zenginlik olarak kabul edip, saygı göstermesi için sohbet edebilir, müze gezebilir, ilgili çocuk kitapları ve videolarından yararlanabilirsiniz. Bu konuda da yetişkinleri model aldığını unutmayınız.

Farklı kültürel özellikleri açıklamak için,  Çocuğunuzun kendi ülkesinin kültürünü tanıması ile başlayıp ve farklı kültürlerin tanıtımı ile devam edebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuza her ülkenin bir bayrakla temsil edildiğini anlatıp ve kendi ülkesinin bayrağını tanıtmalısınız. Çeşitli etkinliklerde çocukların kendi ülkesinin kültürüne ait bayramlar, yemek, giysi, müzik, oyuncak, oyun, dans, para gibi özellikleri ele alabilirsiniz. Daha sonra bu çalışmalar farklı kültürler için de yapabilirsiniz. Bunun yanı sıra ülkelerin farklı olduğu kadar ortak değerleri olduğu da vurgulanmalıdır.

Sorumluluklarını yerine getirmek için, Çocuklara günlük yaşamlarında, okulda veya evde yapılacak işlerde sorumluluk verilmesi önemlidir. Çocukların yaşamın değişik alanlarında sorumluluk alabilmesi için öncelikle farkındalık geliştirmesini sağlamak gerekir.

Sorumluluk kazandırma çalışmalarında ilk adım oyuncaklarını toplaması ile başlar, kendine ait, yaşadığı ev ile ilgili yaşına uygun sorumlulukların verilmesi ile devam eder. Yanlış, eksik yapsa da yargılamadan nasıl yapılacağı ile ilgili destek olabilirsiniz. Ancak çok özel bir durum dışında onun adına yapması gereken her hangi bir işi yapmamalıyız. Bu çalışmalar hayatına sahip çıkma, başarma duygusunu destekleyecektir. Yani sorumluluk becerisi yalnızca ders çalışma, çantasını hazırlamak ile sınırlı tutamayız. Öncesi ve sonrası olarak devam eden bir süreçtir.

Bunun yanı sıra çevresindeki yetişkinlerin doğru tutumları benimseyip çocuklara model olmak da önemlidir. Çocuklar yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli olan varlıkları (toprak, su, enerji, gıda gibi) verimli kullanmayı, canlıların bakımını üstlenip korumayı, çevresindeki güzellikleri korumak üzere sorumluluk almayı öğrenmelidir. Bilinçli tüketici olan, sorumluluk sahibi vatandaşlar yetiştirmenin temelleri ancak böyle atılabilecektir.

 Atatürk ile ilgili etkinliklerde sorumluluk alması için,  Çocuğunuzun Atatürk ile ilgili etkinliklere katılmasını sağlamak için yaşına uygun eğitim ortamları düzenleyebilirsiniz.

Değişik ortamlardaki kurallara uyması için,  Çocuklar farklı ortamlarda var olan kurallara uyarken zaman zaman da farklı ortamlardaki kuralların belirlemesinde görev alır. Çocukların kurallarını kendilerinin belirleyebileceği yerler; sınıf, ev, sokak gibi farklı ortamlardır. Çocuğunuzun kurallara uyması için, kuralları birlikte oluşturmalısınız. Kurallar ve nedenleri hakkında bilgi sahibi olan her birey gibi, kuralları daha fazla benimseyecek, uyma eğilimi gösterecektir. Bazen uygun olmayan talep / kural önerebilir, ya da olması gereken kurala itiraz edebilir. Sorularla (sorguya çeker gibi değil de, gerçekten neden olması / olmaması gerektiğini araştırıyoruz düşüncesi ile) tekrara değerlendirebilirsiniz. Ayrıca toplumsal yaşamın devam ettirilmesi için gerekli olan görgü kuralları (teşekkür etme, selamlaşma, rica etme, özür dileme, sofra kurallarına uyma gibi), temizlik kuralları (tuvaletten sonra ve yemekten önce/sonra ellerini yıkama, eliyle yemek yememe gibi) ve trafik kuralları (kırmızı ışıkta durma, yeşil ışıkta geçme, taşıtlara binerken sıra ile binme gibi) uymamız gereken kurallar hakkında da bilgilendirebilirsiniz. Neden diye soracaklardır J peki bu kural olmasaydı ne olurdu? Gibi düşünmesine sevk edecek sorularla yönlendirebilirsiniz.

 Estetik değerleri koruması için, Çocuğun doğal ve yapılandırılmış (yapay) çevrede gözlemlediği güzellikleri ve bu güzellikleri korumak için neler yapılabileceğini ifade etmesine ve istediği düzenlemeleri yapmasına olanak tanınmayı amaçlıyoruz.  Çocuğun yakın çevresini estetik bir biçimde düzenlemesine fırsat tanıyacak alışveriş, düzenleme ortamlarına katılımını sağlayarak, estetik ve yaratıcı bakış açısı kazandırabilirsiniz. Bunun için ilk adım çocuğunuzun çevresindeki nesne ve varlıklara değer verebilmesi için onlar hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir.

Sanat eserlerinin değerini fark etmesi için,  Çocukların sanat eserlerinde kullanılan renkler, kullanılan şekiller, çizgiler, eserin ve eserde yer alan figürlerin boyutları, eserin dokusu, ritmi gibi özelliklerini incelemesi veya dinlemesi önemlidir. Sanat eserlerinin resimle sınırlandırılmaması; heykel, grafik, fotoğraf, mimari yapılar ve klasik müzik gibi diğer sanat eserlerinin de var olduğunu unutmayalım. Sanat eserleri incelendikten ve dinlendikten sonra çocukların eserin kendileri üzerinde yarattığı duygu ve düşünceleri ifade etmesine olanak tanıyabilirsiniz. Çocuğunuz da beğendiği eserlerin benzerlerini ya da tamamen kendi tasarımlarını ortaya koyması için geri dönüşüm çalışmaları yapabilirsiniz.

Kendine güvenmesi için, kendine güven kavramı son yıllarda sınırlarını belirleyemeyen ve yalnızca kendi istediklerinin olmasını isteyen, ısrar eden tutumlarla karıştırılmaya başlamıştır. Bu nedenle kendine güven kavramının temel özelliklerinden başlayalım, çocuğunuz kendini tanır, güçlü ve zayıf yönlerini bilir, girdiği ortamlara, ortamın kuralları dâhilinde katılım sağlar, sorar, hakkını savunur, hatasını kabul eder ve düzeltmeye çalışır. Ayrıca çocuğun kendi ile ilgili düşüncelerini yani "Benlik Algısı"nı başkalarının onun hakkındaki görüşlerinin çocuğa yansımalarından oluşur. Eskiden birine kırk kez söylersen olur derlermiş ya, işte o söyleneni içselleştirir aslında.  Bu nedenle kendiyle ilgili olumlu bir algıya sahip olması ve grup içinde kendini rahat ifade edebilmesi için sohbetlerinizde onun fikirlerini açıklaması için fırsatlar vermelisiniz. Ancak bu fırsatlarda her şeyin çocuğunuzun fikirlerine göre şekilleneceğini düşünmeyin. Toplumsal hayata katıldığında öyle olmayacağını deneyimleyecek, zorlanacak, kendi kurallarında ısrarcı olacaktır, unutmayın.

Toplumsal yaşamda bireylerin farklı rol ve görevleri olduğunu açıklaması için, Toplumsal yaşamın insanların üstlendiği farklı sorumluluk ve görevlerle sürdüğünün çocuklar tarafından anlaşılması için, gözlemler yapabilir, oyunlarınızda rolleri paylaşarak canlandırabilirsiniz.

Başkalarıyla sorunlarını çözmesi için, Amacımız, başkaları ile sorunlarını onlarla konuşarak çözmesi; arkadaşlarıyla sorunlarını çözemediği zamanlarda yetişkinlerden yardım istemesi (gerçekten kendisinin çözemeyeceğine kanaatindeyseniz müdahil olmalısınız, aksi halde birilerinin arkasına saklanmayı öğretmiş de olur muyuz? Gerekli zamanlarda uzlaşmacı davranmasıdır. Problem çözme becerisini geliştirmek, çatışmalar karşısında uygun davranışlar göstermeyi sağlayan farklı etkinlikler düzenlenmelisiniz. Model olmak yine önemli. Siz problemleri nasıl çözüyorsanız, büyük ihtimalle çocuğunuz da sizin gibi çözecektir. Bu nedenle hangi davranışı kazandırmak istiyorsak önce onu sizde görmeli. Drama çalışmaları veya öykü tamamlama gibi çalışmalar da size yardımcı olacaktır.

Atılım Anaokulu Rehberlik Servisi

Kaynak: MEB Okul Öncesi Eğitim Programları