BİLİŞSEL GELİŞİM
ÇOCUKLARDAKİ BİLİŞSEL GELİŞİMİ DESTEKLEYİCİ ETKİNLİKLER
ÇOCUĞUNUZUN BİLİŞSEL GELİŞİMİNİ
DESTEKLEYEBİLMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ?
Nesne/durum/olaya dikkatini vermesi için; Çocukların dikkat süreleri kısadır ve bireysel olarak farklılık gösterir. Çocuğun herhangi bir nesne veya olaya ilgisini çekip, dikkatini yoğunlaştırması için onun dikkatini dağıtacak uyaranlar/oyuncaklar ortadan kaldırılmalı, fiziksel ve duygusal ihtiyaçları karşılanmış olmalıdır.
Nesne/durum/olayla ilgili tahminde bulunması için; Çocuğun çevresinde gelişen çeşitli durum ve olayları inceleyerek ipuçlarının farkına varması, bunları bir araya getirerek süreç/durumla ilgili tahminde bulunması için çalışmalar, sohbetler düzenlenebilir.
Algıladıklarını hatırlaması için;
Çocuğun deneyimlediklerini hatırlayıp ifade etmesi için gerekli öğrenme ortam ve durumları oluşturulmalıdır. Çocukların hatırladıklarını değişik durumlarda işe yarar olarak kullanmaları (günlük yaşam becerileriyle ilişkilendirerek) için desteklenmeleri gereklidir. Bu nedenle öğrendiği yeni bir bilgi ya da beceriyi mutlaka gün içinde faaliyet ya da oyunlarda kullanarak hatırlatılabilirsiniz.. Örneğin, yürüyüş yaparken dökülen yapraklar hakkında sohbet ederken mevsimler konularını hatırlatmak gibi.
Nesneleri sayabilmesi için, Çocuktan belli sayıdaki nesne grubunu dokunarak saydıktan sonra son söylediği sayının nesne grubunun toplam sayısını gösterdiğini fark etme çalışmaları ile başlıyoruz. Örneğin; Bir tabakta 5 tane kurabiye varsa çocuktan ilk önce bunları saymasını isteyin, sonra "kaç tane" diye sorulduğunda 5 (beş) diye önce biz model oluyor sonra çalışmayı tekrarlıyoruz. Nesne grubunda birinci, ikinci sıradaki nesnenin kaçıncı olduğu ile ilgili çalışmalara geçiyoruz. Verilen sayıdan önce/sonra gelen sayının hangi sayı olduğunu söylemesini amaçlıyoruz.
Nesne veya varlıkları gözlemlemesi için, Nesne veya varlıkların ad, renk, şekil, büyüklük, uzunluk, doku (pürüzlü, kaygan, sert, yumuşak) koku, ses (yüksek-alçak, kalın-ince sesler), yapıldığı malzeme (plastik, tahta, kumaş vb), tat ve miktar farklı özelliklere sahip materyaller ile çalışılabileceği gibi, yemek yerken, temizlik yaparken de nesnelerin farklılıklarına dikkat çekilebilirsiniz.
Nesne veya varlıkları özelliklerine göre eşleştirmek için, Etkinliklerde "eş" ve "eşit" kavramlarını karıştırmamaya dikkat edin. Eş teriminin somut nesneler, eşitlik teriminin ise sayılar gibi soyut kavramlar için kullanıldığı unutulmamalıdır. Örneğin, üçgen olan nesneleri bir araya getir, yeşil olan oyuncakların hangileri gibi eşleştirme becerisini çalışabilirsiniz. "Dilimlediğimiz meyveleri tabaklar her çeşitten eşit şekilde dağıtabilir misin?" gibi günlük yaşantımızın içine de ekleyebiliriz.
Nesne veya varlıkları özelliklerine göre gruplandırmak için, Gruplama etkinliklerinde çocukların gelişim özelliklerine dikkat edilerek öncelikle birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilen nesne/varlıklar tercih etmelisiniz. Giderek birbirine daha çok benzeyen nesne/ varlıklarla çalışabilirsiniz. Örneğin "renkli kâğıtlarla beyaz kâğıtları ayırt etmek, düz beyaz kâğıtla çizgili veya kareli beyaz kâğıdı ayırt etmekten daha kolaydır. Çocuğunuzla iki veya daha fazla nesne veya varlığı renk, şekil, büyüklük, uzunluk, doku, tat, koku, ağırlık, ses (doğal sesler, müzikal sesler), miktar (az-çok; en az-en çok; birkaç) ve kullanım amaçları (mutfakta kullanılanlar, temizlik için kullanılanlar vb.) gibi özelliklerine göre gruplama çalışmalarına geçebilirsiniz.
Nesne veya varlıkların özelliklerini karşılaştırması için, Sıralamayı yapabilmesi için önce karşılaştırma yapabilmesi gerekir. Bu nedenle birimler arasındaki farkların belirgin olması gerekir. Örneğin, çocuğun ağırlığı karşılaştırarak sıralayabilmesi için ağır ve hafif nesneler arasındaki farkın çocuk tarafından hissedilebilecek kadar belirgin olmasına dikkat etmelisiniz. Çocuğun gelişim seviyesine göre sıralanacak nesne sayısını arttırabilirsiniz.
Mekânda konumla ilgili yönergeleri uygulaması için, Yön, yakın, uzak, altında, üstünde, önünde, arkasında, yanında gibi kavramları içermelidir. Çocuğunuzun nesnelerin mekândaki konumlarını anlayabilmesi için legolar, bloklar gibi nesneler kullanılarak basit etkinlikler yapabilirsiniz. Bu gibi etkinliklerden sonra basit krokiler/haritalar çocuğunuza gösterebilir ve krokinin/haritanın nasıl okunacağı konusunda rehberlik edebilirsiniz.
Nesneleri ölçmesi için, Kalem, pipet, kürdan, silgi, lego, kitap, kâğıt gibi malzemelerle parmak, karış, kulaç, adım, ayak gibi doğal ölçme birimleri ile ilgili çalışmalar yapılabilirsiniz.
Geometrik şekilleri tanıması için, Gösterilen geometrik şekiller ve isimleri evdeki eşyalarla anlatılabilir. Evde üçgen avına çıkılabilir J Geometrik şekillerin özelliklerini hakkında sohbet edilebilir. Geometrik şekillere benzeyen nesneleri gösterir.
Günlük yaşamda kullanılan sembolleri tanıması için, Trafik, tehlike, WC, geri dönüşüm, yön okları gibi işaretleri tanıması için yürüyüşe çıktığımızda, araçla seyahat ederken ne anlama geldiklerini sorabilir, açıklamalarla destekleyebiliriz.
Nesnelerle örüntü oluşturmak için,
Örneğin, "mandal+boncuk, mandal+boncuk" ikili bir örüntüdür. Var olan örüntüyü genişlettiğinizde; "mandal+boncuk+pipet, mandal+boncuk+pipet" şeklinde örüntüyü genişleterek sürdürmesini isteyebilirsiniz. Çalışmaları daha da ilerletmek için ikili, eksik parçalı örüntülerle devam edebilirsiniz.
Parça-bütün ilişkisini kavraması için, Yapbozlar, insan vücudu ve yüzü, hayvanlar, yiyecekler ve çocukların günlük hayatta sıklıkla kullandığı gerçek nesneler ve oyuncaklar parça bütün ilişkisinin kavranmasında etkili araçlardır ve yararlanabilirsiniz.
Nesneleri kullanarak basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapmak için,
Öncelikle ilkokulda öğreneceği toplama ve çıkarma işleminden bahsetmiyoruz. Nesnelerin yan yana geldikçe, bir "artış-çoğalma"dan; nesnenin gruptan çıkarılmasının bir "azalma-eksilme" olduğundan bahsediyoruz. Aceleye gerek yok. Öğrenecek J ama gelecek yıllarda bir sonraki okul türünde J
Neden-sonuç ilişkisi kurması için, Çocuğunuza açık uçlu sorular sorarak herhangi bir olay veya durumun sonucu hakkında düşüncelerini belirtmesine teşvik edebilirsiniz; sonucu belli olan bir durumun olası nedenlerini bulmasını sağlayabilirsiniz.
Zamanla ilgili kavramları açıklaması için, Çocuklar için zaman kavramı soyuttur. Bu nedenle kendi yaşamları ve yakın çevreleriyle ilişkilendirebilecekleri durumlardan yararlanabilirsiniz. "Sabah kahvaltıda neler yemiştin? Dün akşam yürüyüşe gitmiştik." Gibi. Ayrıca günün sonunda sabahtan akşama kadar sıralı yapılanları anlatmasını isteyebilirsiniz. Artık normal akış yönünde anlatımı kavradığına inandığınızda, anlatım sırasını tersine çevirebilirsiniz. "Akşam yemek yedik, öncesinde masayı hazırladık...." gibi
Problem durumlarına çözüm üretebilmesi için, Çocuğunuza günlük yaşantı içinde karşılaştığı anlık problemler üzerinde fikir geliştirmesi için fırsat ve zaman vermek ile başlayabilirsiniz. Bunun yanında, çocuklara ...-mış gibi yaparak, olası problem durumları sunularak da, probleme yönelik öneriler geliştirmelerini de sağlayabilirsiniz. Çeşitli problem durumları oluşturularak çocukların özgün çözüm yolları önermeleri, denemeleri ve neden sonuç ilişkisini de dikkate alarak açıklamalarını sağlayabilir, en uygun çözüm seçeneğini belirleyebilirsiniz. Problemi çözerken giderek daha orijinal çözümler önermesi için gerekirse model olarak daha yaratıcı olmasını sağlayabilirsiniz.
Nesne/sembollerle grafik hazırlaması için, Grafik çalışmaları için başlangıçta somut nesneler kullanmalısınız. Kalem/lego/ mandal/sebze/ meyve vb. renklerine göre gruplandırılıp doğrusal bir düzen içinde sıralanarak renk grafikleri oluşturulabilir. Günlük yaşamlarındaki durumları yansıtan sorulara verdikleri yanıtlar da grafiğe dönüştürülebilir.
Atatürk'ü tanır ve Türk toplumu için önemini kavrayabilmesi için, Önemli gün ve tarihlerde çocuklarınıza yaşlarını dikkate alınarak basit temel bilgilere yer verebilirsiniz.
Atılım Anaokulu Rehberlik Servisi
Kaynak: MEB Okul Öncesi Eğitim Programları